logo fokkelien

  Varia van Fokkelien

Wel Rus, geen IJs (5)

Voorlopig besluit ik mijn overzicht met Finland, Nieuw-Zeeland en Gelderland.

Rus of IJs?

Naties: Finland en Nieuw-Zeeland.
Provincie: Gelderland.

Finland en Gelderland behoren waarschijnlijk bij de groep-Rus, maar er is twijfel. Nieuw-Zeeland hoort gezien de bijbehorende termen bij de groep-IJs, maar op grond waarvan eigenlijk?

Finland (Fin, c.q. Finse, Fins): Volgens sommigen betekent Finland veenland, mede omdat de Finnen zelf hun land Suomi noemen, wat voor veenland zou staan. Hebben we hier een uitzondering te pakken? Misschien. Over de betekenis van Suomi zijn drie theorieën: het kan van suomaa = moerasland komen (omdat de vele meren in het zuiden het landschap een moerassig aanzien geven), of van suomu = visschub (omdat Finnen vroeger misschien gekleed gingen in vissenhuiden), of van een proto-Baltisch woord žēmē = aarde of bewoners van het land, een woord dat ook in Slavische talen is terug te vinden.
Finland en LaplandHoe dat ook zij, de naam “Fin­land” is niet Fins. McPherson schrijft op BBC Travel (zie Bronnen) dat het volgens sommige historici een Zweedse naam is die al sinds de 12e eeuw in gebruik zou zijn voor het zuidwestelijk deel van het huidige Finland: finlonti en finlandi. Waar­schijn­lijk is de naam ontstaan doordat al van oudsher stammen bekend zijn die Finnen werden ge­noemd. De Romeinse geschied­schrijver Tacitus vermeldt in zijn boek Germania uit 98 nC de “Fenni”. Men heeft lang gedacht dat het woongebied dat hij aanduidt het huidige Finland is, maar tegenwoordig neemt men aan dat hij Lapland bedoelde. De Grieks-Egyptische astronoom en geograaf Ptolemaios schrijft in zijn Geographia uit ca. 150 nC over de “Phinnoi”, die hij situeert in het noorden van Scandia (Scandinavië), wat Finland zou kunnen zijn, maar ook Lapland. Op het linker kaartje hierboven is Finland oranje gekleurd, rechts is het gebied van Lapland donkerblauw gemarkeerd.
Al met al lijkt het erop dat Finland naar de Finnen is genoemd, en dat het dus in de groep-Rus thuishoort.

Nieuw-Zeeland (Nieuw-Zeelander c.q. Nieuw-Zeelandse, Nieuw-Zeelands): Dit land is naar Zeeland genoemd en niet naar een volk aan zee, zoals de Zeeuwen (zie deel 3). De naam zegt niets over de aard van het land, maar ook niet over de bewoners. Evenmin hebben de talen die er worden gesproken, het Engels en het Maori, iets te maken met de naam van het land. Omdat we van Nieuw-Zeelanders spreken, behoort Nieuw-Zeeland tot de groep-IJs. Maar waarom zou je de karakteristieken van de naamgever Zeeland niet meenemen en spreken van Nieuw-Zeeuwen en Nieuw-Zeeuws? Waarschijnlijk is de reden dat de mensen die er wonen van gemengde komaf zijn: de echte Nieuw-Zeelanders zijn de Maori, daarnaast is het land een vergaarbak van (westerse) nationaliteiten. Bovendien ligt het land midden in een oceaan, je zou dus kunnen stellen dat het mede naar dat kenmerk is genoemd.

Gelders paard
Dit fraaie Gelderse paard is in 1898 geschilderd door Otto Eerelman (1839-1926).
Het ras staat internationaal bekend als “Gelderlander”.

Provincie Gelderland (Geldersman c.q. Gelderse, ook wel Gelderlander c.q. Gelderlandse?, Gelders en Gelderlands?): De indeling bij groep-Rus is niet helemaal zeker. Het bijvoeglijk naamwoord is Gelders, zoals in het “Gelders Archief” en “Gelderse rookworst”, op grond waarvan het onder de groep-Rus valt. Een inwoner van Gelderland wordt echter soms Gelderlander genoemd, bijvoorbeeld terug te vinden in de naam van de regionale krant De Gelderlander, die voor het eerst verscheen in 1848. De bijbehorende vrouwelijke vorm zou Gelderlandse moeten zijn, en dat geldt ook voor het bijvoeglijk naamwoord, maar geen van beide termen heb ik eerder gehoord of gezien. In mijn kindertijd, een jaar of 65 geleden, werd in de kennissenkring van mijn grootouders in Arnhem de term Geldersman c.q. Gelderse gebruikt. (Vergelijk voor deze vorm Engelsman en Fransman in deel 2.)
De naam Gelderland is afgeleid van de nu Duitse plaats Geldern. Deze naam zegt niets over de aard van het land, maar wel over wie er de baas was: in een ver verleden was deze plaats de oorsprong van het graafschap, later hertogdom Gelre. Op grond van dit gegeven hoort Gelderland thuis in de groep-Rus, en dan zou de juiste naam voor een inwoner Geldersman c.q. Gelderse zijn.


MEER LEZEN:
Wel Rus, geen IJs: deel l | deel 2 | deel 3 | deel 4 | deel 5
Conclusie en vragen | Bronnen | Over de foto's


Wel Rus, geen IJs

Eerste versie geplaatst: 27.08.2021; bijgewerkt op 11.06.2023 (Gelderland, Lapland, Nieuw-Zeeland).

  1. Inleiding
  2. Groep-Rus: Denemarken tot Frankrijk. Friesland
  3. Groep-Rus: Griekenland tot Zwitserland. Lapland, Zeeland
  4. Groep-IJs: Groenland tot Oostenrijk. Holland
  5. Rus of IJs? Finland, Nieuw-Zeeland en Gelderland
  6. Conclusie en vragen
En dan ook nog:
Home | NAAR BOVEN



Laatste versie: zondag 11 juni 2023