logo fokkelien

  Varia van Fokkelien

Wel Rus, geen IJs (4)


Waarom noemen we een bewoner van Rusland een Rus en heet een bewoner van IJsland geen IJs?
Dit artikel gaat over namen van landen en regio's, bijvoorbeeld provincies, die eindigen op een term voor gebied (-land, -rijk e.d.). Er blijken twee groepen te zijn; ik noem ze “groep-Rus” en “groep-IJs”. Het eerste deel van een landnaam blijkt bepalend voor hoe we een inwoner noemen. Hoe zit dat precies?
Op zijn site “De Taalfluisteraar” wijdt de Belgische vertaler en auteur Herman Boel acht afleveringen aan de betekenis van landnamen. Daar begon mijn speurtocht, allereerst om de namen te vinden van Europese landen die op -land, -rijk e.d. eindigen. De landnamen in de lijst hierna zijn vet gedrukt. Als ze vet en rood zijn, vormen ze links naar het artikel op de Taalfluisteraar waarin het desbetreffende land ter sprake komt. De vet-zwart gedrukte namen worden niet behandeld op de Taalfluisteraar.

Groep-IJs:

Naties: Groenland, IJsland, Nederland, Oostenrijk.
Provincie: Holland.

Bij de landen in deze groep verwijst het eerste deel van de naam naar een kenmerk van het land zelf.

Groenland (Groenlander c.q. Groenlandse, Groenlands): deze wat minder passend lijkende naam zou te danken zijn aan de Noor Erik de Rode, die in 986 propaganda maakte voor het land en hoopte dat zo'n positieve naam veel kolonisten zou trekken. Hij woonde er inmiddels zelf en kon wel wat gezelschap gebruiken. Het heeft niet echt geholpen. IsGeschiedenis en Landenweb bieden veel informatie, zie Bronnen.
wit Groenland

IJsland (IJslander c.q. IJslandse, IJslands): Land van ijs. De Vikingen zouden deze naam juist hebben gegeven om het land minder aantrekkelijk te laten klinken voor kolonisten, want IJsland is behoorlijk groen, en dat hielden ze liever voor zichzelf.
groen IJsland


Nederland (Nederlander c.q. Nederlandse, Nederlands): De naam (laag land) is in dit geval toepasselijk. Vanaf de 15e eeuw is er sprake van De Nederlanden, dus een meervoudsvorm, zoals nog steeds gebruikelijk in het Frans (Les Pays-Bas), Duits (Die Niederlände) en Engels (The Netherlands). Nederland in het enkelvoud werd pas voor het eerst officieel gebruikt in 1830, toen België zich van ons land afscheidde, aldus de Taalfluisteraar.
Oostenrijk (Oostenrijker c.q. Oostenrijkse, Oostenrijks): Rijk in het Oosten, precies wat het is, althans vanuit ons land bezien.

Provincie Holland (Hollander c.q. Hollandse, Hollands): De Romeinse geschiedschrijver Plinius de oudere (ca. 23-79 nC) trof in wat wij nu Holland noemen een beklagenswaardig volk aan. Het woonde op terpen omringd door water en de mannen vingen vissen met puntige stokken. Hij geeft het volk geen naam, het waren dus geen “Hollen”. De naam Holland duikt in de tiende eeuw voor het eerst in teksten op, geschreven als Holdland, oftewel houtland. Het ging toen om een gebied rond Leiden. Kennelijk was er in de eeuwen tussen Plinius' droevige tekst en de tiende eeuw iets veranderd in het landschap (of Plinius had het land rond Leiden niet gezien).


MEER LEZEN:
Wel Rus, geen IJs: deel l | deel 2 | deel 3 | deel 4 | deel 5
Conclusie en vragen | Bronnen | Over de foto's


Wel Rus, geen IJs

Eerste versie geplaatst: 27.08.2021; bijgewerkt op 11.06.2023 (Gelderland, Lapland, Nieuw-Zeeland).

  1. Inleiding
  2. Groep-Rus: Denemarken tot Frankrijk. Friesland
  3. Groep-Rus: Griekenland tot Zwitserland. Lapland, Zeeland
  4. Groep-IJs: Groenland tot Oostenrijk. Holland
  5. Rus of IJs? Finland, Nieuw-Zeeland en Gelderland
  6. Conclusie en vragen
En dan ook nog:
Home | NAAR BOVEN



Laatste versie: zondag 11 juni 2023