logo fokkelien

  Varia van Fokkelien

Wel Rus, geen IJs (2)


Waarom noemen we een bewoner van Rusland een Rus en heet een bewoner van IJsland geen IJs?
Dit artikel gaat over namen van landen en regio's, bijvoorbeeld provincies, die eindigen op een term voor gebied (-land, -rijk e.d.). Er blijken twee groepen te zijn; ik noem ze “groep-Rus” en “groep-IJs”. Het eerste deel van een landnaam blijkt bepalend voor hoe we een inwoner noemen. Hoe zit dat precies?
Op zijn site “De Taalfluisteraar” wijdt de Belgische vertaler en auteur Herman Boel acht afleveringen aan de betekenis van landnamen. Daar begon mijn speurtocht, allereerst om de namen te vinden van Europese landen die op -land, -rijk e.d. eindigen. De landnamen in de lijst hierna zijn vet gedrukt. Als ze vet en rood zijn, vormen ze links naar het artikel op de Taalfluisteraar waarin het desbetreffende land ter sprake komt. De vet-zwart gedrukte namen worden niet behandeld op de Taalfluisteraar.

Groep-Rus:

Naties: Denemarken, Duitsland, Engeland, Estland, Frankrijk.
Provincie: Friesland.

Bij de landen in deze groep verwijst het eerste deel van de naam naar een stam of een volk dat hier woont of ooit gewoond heeft.

Denemarken (Deen c.q. Deense, Deens): “mark(en)” betekent letterlijk grens, en wordt wel gebruikt om een landelijk gebied rond een dorp aan te duiden. Dene komt van het oudnoorse “danir”, dat laaglandbewoners betekent. Er is ook nog een apocrief verhaal: Dan, een van de zonen van aartsvader Jacob, zou zich vanuit Israël met zijn stam in Denemarken (Danmark) hebben gevestigd.
Duitsland (Duitser c.q. Duitse, Duits): Duits of Diets betekent van het volk. Engeland in ca. 600
Engeland (Engelsman c.q. Engelse, Engels): Enge verwijst naar de Angelen, een Germaans volk dat zich rond 450 samen met Saksen en Jutten vestigde in het gebied dat nu Engeland heet. De Angelen namen het grootste deel van het land in beslag, zie kaartje. N.B.: een mannelijke bewoner van Engeland heet geen Engel, maar Engelsman, het meervoud is echter wel Engelsen. Zie ook Frankrijk en Gelderland.
Estland (Est c.q. Estse, Estisch): Kan land in het oosten betekenen, maar dan zou het onder de groep-IJs vallen en dat klopt weer niet met Estisch en Est. De Denen noemden het land Estland, naar de Aesti, een Baltische stam die volgens de Romeinse geschiedschrijver Tacitus aan het zuidoosten van de Oostzeekust woonde (NL Wikipedia, Geschiedenis van Estland). Aesti betekent bewoners aan de waterkant.
Frankrijk (Fransman c.q. Française, Frans): Rijk waar de Franken (Fransen) wonen. Frank betekende oorspronkelijk waarschijnlijk moedig, maar kreeg later de betekenis vrij (van de Romeinen?), vrijmoedig, brutaal. Het was een verbond van Germaanse stammen die zich hadden verenigd om tegenwicht te bieden aan de Saksen. N.B.: een mannelijke inwoner van Frankrijk heet geen Frank of Frans, maar Fransman, het meervoud is echter wel Fransen. Zie ook Engeland en Gelderland. Gek genoeg noemen we een Franse vrouw geen Franse, maar zeggen we (voor zover mij bekend) Française.

Provincie Friesland (Fries c.q. Friezin, Fries): Fries is een woord voor krulhaar, denk aan friseren.

MEER LEZEN:
Wel Rus, geen IJs: deel l | deel 2 | deel 3 | deel 4 | deel 5
Conclusie en vragen | Bronnen | Over de foto's

Wel Rus, geen IJs

Eerste versie geplaatst: 27.08.2021; bijgewerkt op 11.06.2023 (Gelderland, Lapland, Nieuw-Zeeland).

  1. Inleiding
  2. Groep-Rus: Denemarken tot Frankrijk. Friesland
  3. Groep-Rus: Griekenland tot Zwitserland. Lapland, Zeeland
  4. Groep-IJs: Groenland tot Oostenrijk. Holland
  5. Rus of IJs? Finland, Nieuw-Zeeland en Gelderland
  6. Conclusie en vragen
En dan ook nog:
Home | NAAR BOVEN



Laatste versie: maandag 12 juni 2023



N.B.: een mannelijke bewoner van Frankrijk heet geen Frans of Franks, maar Fransman. Zie ook Engeland en Gelderland.